جاجیم بافته ای از پشم تابیده الوان است. گاهی اوقات برای پود نازک جاجیم از نخ پنبه ای استفاده می شود. این پارچه جذاب و زیبا به عنوان یکی از مشهورترین صنایع دستی ایران مطرح شده است. این پارچه ضخیم است و عرض کمی دارد. پارچه جاجیم در پروسه تولید با پودهای ضخیم بافته می شود، به همین خاطر این پارچه شباهت زیادی به گلیم دارد. رنگ هایی که در جاجیم به کار رفته در ۶ تا ۸ رنگ موجود است و از رنگ های گیاهی و سنتی در آن استفاده می شود. در ادامه قصد داریم به طور کامل به بررسی کاربرد پارچه جاجیم و انواع آن بپردازیم.
پارچه جاجیم چیست؟
پارچه جاجیم یک پارچه بسیار زیبا است که بی شک باید آن را به عنوان یکی از نشانه های ذوق و هنر ایرانیان معرفی کنیم. در بافت این پارچه زیبا رنگ های مختلفی به کار می رود. همان طور که اشاره کردیم به طور معمول این پارچه با ۶ یا ۸ رنگ گیاهی در بازار به فروش می رسد. در قدیم کاربرد پارچه جاجیم برای تزئین منزل بود و از این پارچه به عنوان کیف های جاجیمی، روتختی، روکش کرسی و پارچه پشتی استفاده می کردند. امروزه این پارچه برای روفرشی، جاجورابی، سجاده، روکش کوسن، صندلی اتومبیل، سجاده، تن پوش، رومیزی و پارچه رومبلی استفاده می شود. پارچه جاجیم ضخیم است و در دوخت آن از الیاف محکم استفاده می شود، اما سطح پارچه یکنواخت است و در آن پود مشاهده نمی شود. لازم است بدانید بافت پارچه جاجیم متناوب است.
جاجیم بافی به عنوان یکی از صنایع دستی در ایران و در برخی از استان ها مانند فارس، همدان، لرستان، اردبیل، کرمانشاه و آذربایجان شرقی است.
کاربرد پارچه جاجیم
در قدیم زنان هنرمند روستایی دارهای چوبی بافت جاجیم را بر پا می کردند و برای نیازهای گوناگون خود جاجیم می بافتند. آن ها از جاجیم به عنوان رواندازی برای کرسی استفاده می کردند. این پارچه به عنوان پارچه ای برای بسته بندی و جابجایی اسباب عشایر، جهیزیه نوعروسان، چشم روشنی و بالاپوشی گرم در زمستان نیز مورد استفاده قرار می گیرد. اما این روزها برای بافت تمام پارچه ها از دستگاه های بافندگی استفاده می شود. در بافت پارچه جاجیم الیاف مصنوعی به کار می روند. همچنین به فرهنگ و هنر ایرانی اهمیت بیشتری داده می شود.
از کاربرد پارچه جاجیم می توان موارد زیر را برشمرد:
- زیرانداز بسته بندی و جابجایی وسایل
- کوسن
- رومبلی
- چادر صحرایی با ضخامت بالا
- چادرهای زنانه ای که با جاجیم نازک بافته می شوند.
- کیف های سنتی
- روانداز و پتو با ضخامت متوسط
- روفرشی یا روتختی که در اکثر رستوران های سنتی از آن استفاده می شود.
آشنایی با انواع جاجیم
اگر قرار باشد که جاجیم را به انواع گوناگون تقسیم کنیم باید گفت تفاوت انواع مختلف آن تنها در رنگ های به کار رفته شده، اشکال هندسی و ظرافت نخ هایی است که در آن بافته شده است. به طور مثال جاجیم اصفهان در ۱۰ طرح تولید شده که معروف ترین آن ها مربع هفت و هشتی، الماسی و خشتی است. ضخامت نخ در جاجیم یزد نسبت به اصفهان بیشتر است که باعث می شود جاجیم یزد سنگین تر باشد. جاجیم اصفهان چون سبک تر است برای مقاوم تر کردن آن از یک پوشش لمینتی استفاده می کنند. لمینت ها پارچه را محکم تر و در برابر رطوبت مقاوم تر می کند. لمینت با مواد گوناگونی تولید می شود. این مواد عبارتند از: فوم، نمد، مواد ضد آب و باند. از انواع آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لمینت با فوم به تازگی در بازار مرسوم شده است. از این نوع لمینت برای تولید انواع کیف به خصوص کیف های فلاسک استفاده می شود.
- لمینت با نمد به صورت محدود انجام می شود اما نرمی دلنشینی به پارچه می بخشد.
- مواد ضد آبی که برای لمینت جاجیم استفاده می شود از پلی اتیلن است که پارچه را به طور کامل ضد آب کرده و کیفیت پارچه را بالا می برد. اما از معایب آن ترد شدن جاجیم است که احتمال پارگی آن را افزایش می دهد.
- لمینت جاجیم با پارچه اسپان باند جزو مرسوم ترین انواع جاجیم است.
ویژگی های پارچه جاجیم
پارچه جاجیم هیچ گونه پرزی ندارد و می توانید از هر دو روی آن استفاده کنید. کوچ گردان ها از این پارچه به عنوان محافظ سرما و روانداز استفاده می کنند. این پارچه پر نقش و بسیار زیبا است. نقشه های روی این پارچه با زیبایی و ظرافت خاص طراحی شده اند. پارچه جاجیم شباهت زیادی به گلیم دارد و روی آن خطوط رنگارنگ و راه راه می توانید ببینید که از نخ های ابریشم، پشمی و پنبه ای بافته می شوند. برخی از تولیدکنندگان در تهیه پارچه جاجیم از کرک هم استفاده می کنند.
به طور معمول در میان رنگ های متنوع این پارچه رنگ های بنفش، سفید، قرمز، زرد و سبز مشاهده می شوند. خوب است بدانید این پارچه یکی از هنرهای باستانی ایرانیان است. به همین خاطر در آن ها طرح های زیبایی مانند لب دور، تسمه دندان موشی، نیم ساده، نیم گل، تمام گل، اشکی یا دندان دار به کار می رود.
یکی از معروف ترین طرح های جاجیم رنگ ها و نقش های لوزی داخل الوان راه راه است. این روزها کمتر از این طرح در بازار وجود دارد. باید بدانید که در هر منطقه از کشور جاجیم را با نام خاصی می شناسند. به عنوان مثال در ایلام به جاجیم جول و به شخصی که آن را می بافتد جولاهه می گویند. برای اینکه نقش و نگارها در تمام پارچه به یک شکل باشد، به طور معمول آن را با ابعاد مشخصی می بافند. به طور معمول پارچه جاجیم در ابعاد ۲۰ تا ۵۰ سانتی متری در طول ۸ تا ۱۰ متری در بازار موجود است و عرضه می شود. اگر در بخش ابتدایی بافت پارچه را به صورت راه راه بافته باشند تا انتها نیز به همین شکل ادامه می یابد تا نقش های پارچه مرتب شوند. به طور کلی پارچه جاجیم در دو عرض زیر تولید می شود:
- عرض ۱۵۰ سانتی متری لمینت شده با اسپان باند ۴۰ و ۵۰ گرم
- عرض ۲ متری لمینت شده با اسپان باند ۷۰ و ۹۰ گرم
پارچه جاجیم تقریبا وزن بالایی دارد. به طور معمول تولیدکنندگان این پارچه را با گرماژهای ۴۵۰ گرم، ۵۰۰ گرم، ۵۵۰ گرم و ۶۰۰ گرم در بازار به فروش می رسانند. طاقه های پارچه جاجیم به شکل کتابی هستند.
امیدواریم مطالب این مقاله برای شما عزیزان مفید بوده باشد. در پایان پیشنهاد می کنیم مقالات پرطرفدارترین صنایع دستی ایران، صنایع دستی اصفهان و سوغات بندر ترکمن را نیز مطالعه فرمایید.
منبع :
برچسب :